Land­mótun og land­græðsla

Stór hluti göngu­stíga­gerðar felur í sér að græða upp og draga úr skemmdum á nátt­úr­unni og sporna við rofi. Megin­mark­miðið er að endur­heimta nátt­úru­legt yfir­bragð svæð­isins og láta líta út fyrir að ekkert hafi verið átt við svæðið.

Uppgræðsla felur í sér land­mótun á köntum stígs, uppgræðslu villu­stíga, styrk­ingu kanta og uppgræðslu á rofi.

Best er að bregðast við rofmyndun snemma áður en vanda­málið ágerist og kostn­aður við lagfær­ingar eykst.

Meta þarf ástand svæð­isins, athuga hvað plöntu­teg­undir vaxa á svæðinu, hvernig jarð­veg­urinn er gerður og jarð­fræði stað­arins til þess að ganga úr skugga um að land­mót­unin og uppgræðsla sé í samræmi við umhverfið og að ekki sé flutt inn fram­andi efni og tegundir. Rof getur myndast meðal annars myndast sökum uppfoks, umferðar og vatns.

Notast er við allt það efni sem fellur til við stíga­gerð í land­mótun, svo sem jarðveg, torf og grjót. Mikil­vægt er að búa þannig um jarð­veginn að hann nái jafn­vægi á ný og stað­ar­gróður geti náð sér aftur á strik. Á svæðum þar sem lítið efni er til staðar, til dæmis vegna mikils rofs, gæti þurft að flytja efni að stígnum, annað­hvort „fá lánað“ úr nágrenninu eða flytja torf inn á svæðið. Ef torf er tekið úr umhverfinu má svæðið þar sem tofið er stungið ekki vera í sjón­línu frá stígnum og gæta þarf þess að gengið sé frá því þannig að það ná að jafna sig á ný og ekki séu skilin eftir varanleg sár á landinu.

Stíga­gerð fylgir oftast umtals­verð umbylting á landinu. Ganga þarf úr skugga um að kantar stíg­anna séu vel uppbyggðir, þeir rammi stíginn inn og haldi við yfir­borðs­efni stígsins. Þeir eiga að virka sem tenging stígsins við umhverfið og blandast full­kom­lega við aðliggj­andi landslag. Uppbyggðir kantar stýra umferð um stíginn og hindra myndun villu­stíga, en upphækk­aðar hindr­anir stuðla að því að fólk velur fremur að ganga á stígnum en utan hans.

Slíkar hindr­anir er gott að setja upp á viðkvæmum stöðum þar sem líklegt er að fólk fari út af stígnum. Slíkar aðstæður geta til dæmis verið þar sem:

• Yfirborð stígsins er ekki gott
• Í beygjum
• Þegar gengið er niður brekkur
• Eru sjáanlegir villustígar
• Skárræsi liggja
• Áfangastaðir eða kennileiti birtast, svo sem bílaplan, áningarstaður eða foss.

Þegar unnið er við land­mótun á köntum er mikil­vægt að þeir séu vand­aðir og stöð­ugir. Þeir verða að þola ágang og rof. Við uppbygg­ingu kanta er notast við jarðveg, torf og grjót og mikil­vægt er að reyna að ná fram nátt­úru­legu yfir­bragði.  Hægt er að koma fyrir steinum umhverfis stíginn á nátt­úru­legan hátt, sérstak­lega ef grjót er fyrir á svæðinu. Varast skal að raða steinum of reglu­lega.  Þá er mikil­vægt að þeir séu stórir og stöð­ugir þannig að ekki sé hægt að velta þeim um koll. Einnig er hægt að raða upp minni steinum sem samsvara nátt­úr­legum aðstæðum umhverfis stíginn, en gras vex oft vel í skjóli stórra steina og því er enn nátt­úru­legra að leggja torf umhverfis þá steina sem komið er fyrir.

Jarð­vegsrof á ferða­manna­stöðum er algengt á svæðum sem hafa þurft að þola mikinn ágango og þar sem innviðir hafa ekki verið nægi­lega öflugir. Þar sem ekki eru afmark­aðir stígar sem beina umferð ferða­manna á skil­virkan hátt um svæðið er hætt við myndun villu­stíga. Þegar umferð fólks fer að dreifast um svæðið þannig að gróð­ur­þekjan skemmist er nauð­syn­legt að grípa inn í með og græða upp landið. Best er að afmá alla villu­stíga sem eru sjáan­legir frá göngu­stígnum, en það kemur í veg fyrir að fólk freistist til þess að ganga út fyrir stíginn.

Margt getur ýtt undir að villu­stígar myndist svo sem að stíga vanti alfarið eða þeir eru illa gerðir eða þá að yfir­borð þeirra er óþægi­legt til göngu. Séu stígar eða útsýn­ispallar illa stað­settir, veita gestum ekki nægi­lega gott útsýni eða nógu góða upplifun af því sem þar er að sjá geta villu­stígar hæglega orðið til. Fólk gengur þá út fyrir stíginn til þess að sjá það sem það vill sjá.

Við uppgræðslu á villu­stígum er mikil­vægast að bæta jarð­veginn eins og hægt er. Við stöð­ugan ágang þjappast jarð­veg­urinn saman svo súrefni kemst ekki að honum. Með því að stinga rofið upp og lofta um jarð­veginn nær gróð­urinn að taka við sér. Oft er nóg að hleypa lofti í villu­stíga og leyfa síðan nátt­úr­unni að græða upp sárið. Það flýtir fyrir uppgræðslu að setja torfur í sárið og best er að notast við stað­ar­gróður ef kostur er.

Einnig er hægt að notast við fræs­lægju, eða fræblöndu, en meta þarf stað­ar­gróður áður til að koma í veg fyrir að raska stað­ar­gróðri með fram­andi gras­teg­undum.

Notkun á áburði getur flýtt fyrir uppgræðslu á svæðum sem það á við, en athuga þarf reglur um notkun áburðar á frið­lýstum svæðum td.

Þar sem villu­stígur liggur í brekku þarf að gæta þess að ræsa vatni frá sárinu svo jarð­veg­urinn skolist ekki í burtu.

Sams­konar aðferðum má beita við uppgræðslu rofsára og rofa­barða. Þá eru rofa­börðin felld og þau þakin þau eins og kostur er til þess að stöðva áfram­hald­andi rofmyndun.